Αμφοτερόπλευρη Ολική Αρθροπλαστική Γόνατος και Ολική Αρθροπλαστική Ισχίου σε Ωχρονοσική Αρθροπάθεια – Παρουσίαση Εξαιρετικά Σπάνιας Περίπτωσης & Βιβλιογραφική Ενημέρωση

Παναγιώτης Αδαμόπουλος 01/10/2015 Δημοσιεύσεις σε Ελληνικά Επιστημονικά Περιοδικά 883 Προβολές

EEXOT
Τόμος 66, (4): 155-160, 2015

ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΔΡΟΥΤΣΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΓΑΒΡΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ,
ΣΟΥΚΑΚΟΣ Κ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Ορθοπαιδική Κλινική Γενικού Νοσοκομείου Αττικής «Σισμανόγλειο – Αμαλία Φλέμινγκ»

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ωχρόνοση ή ωχρονοσική αρθροπάθεια περιγράφηκε πρώτη φορά από τον Virchow το 1866¹ και είναι μια σπάνια έκφραση της αλκαπτονουρίας. Η σπάνια αυτή διαταραχή του μεταβολισμού της τυροσίνης, χαρακτηρίζεται από την αποβολή με τα ούρα του ομογεντισικού οξέος γεγονός που προκαλεί το χρωματισμό τους και τη συσσώρευσή του σε διάφορους ιστούς και ιδιαίτερα στον αρθρικό χόνδρο. Παρουσιάζουμε την περίπτωση άνδρα ασθενή ετών 62, ο οποίος προσήλθε στο Νοσοκομείο μας αναφέροντας δυσκολία στη βάδιση λόγω επίμονου άλγους στο δεξιό ισχίο και γοναλγία αμφοτερόπλευρη με έμφαση δεξιά. Εκ του ακτινολογικού ελέγχου προέκυψε εικόνα οστεοαρθρίτιδας ισχίων και γονάτων. Προγραμματίστηκε αρχικά για ολική αρθροπλαστική γόνατος και κατά τη διάρκεια του χειρουργείου βρεθήκαμε απέναντι σε μια εικόνα εκτεταμένης οστεοαρθρίτιδας και καστανόμαυρου χρωματισμού των χόνδρινων επιφανειών των μηριαίων κονδύλων, της κνήμης και των μηνίσκων. Η ίδια εικόνα παρουσιάστηκε και κατά την επέμβαση ολικής αρθροπλαστικής ισχίου και του άλλου γόνατος που ακολούθησαν 3 και 6 μήνες αργότερα αντιστοίχως. Οι εργαστηριακές και ανατομοπαθολογικές εξετάσεις που ακολούθησαν έδωσαν τη διάγνωση της αλκαπτονουρίας. Παρουσιάζουμε την κλινική αυτή περίπτωση διότι υπάρχουν λίγες κλινικές βιβλιογραφικές αναφορές σχε-

Διεύθυνση Αλληλογραφίας: Αδαμόπουλος Α. Παναγιώτης, Μαρούσι Τηλ: 6972480727

τικά με αυτή τη πάθηση και επίσης επειδή είναι εξαιρετικά σπάνιο ασθενής να υποβληθεί σε αρθροπλαστική τριών μεγάλων αρθρώσεων χωρίς να έχει νωρίτερα διαγνωστεί η αλκαπτονουρία.

Λέξεις κλειδιά: Αλκαπτονουρία, ωχρόνοση, ωχρονοσική αρθροπάθεια, ομογεντισικό οξύ εισαγωγή
Η αλκαπτονουρία (McKusick 203500) είναι πολύ σπάνιο μεταβολικό νόσημα και ορίζεται ως η αυτοσωματική υπολειπόμενη κληρονομική έλλειψη του ηπατικού ενζύμου οξειδάσης του ομογεντισικού οξέος (Εικόνα 1).^1,2 Η έλλειψη του ενζύμου προκαλεί συσσώρευση ομογεντισικού οξέος στα κύτταρα και στα υγρά του σώματος. Χαρακτηρίζεται

Αδαμόπουλος Παναγιώτης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Μαρούσι — Εικόνα 1. Η Καταβολική Οδός ms Τυροσίνης. Η Έλλειψη του Ηπατικού Ενζύμου Οξειδάσης του Ομογεντισικού Οξέος Προκαλεί την Αλκαπτονουρία Λόγω της Συσσώρευσης του Ομογεντισικού Οξέος

-155-

E.E.X.O.T., Τόμος 66, Τεύχος 4, 2015 || -156-

Εικόνα 5. Διεγχειρητικές Φωτογραφίες Κατά τη Χειρουργική Προσπέλαση, Οστικά Τεμάχια και Τεμάχια Μηνίσκου

από την «τριάδα»: αποβολή ομογεντισικού οξέος από τα ούρα, αρθρίτιδα και ωχρονοσία. Πολυμερή καθώς και μονομερή ομογεντισικού οξέος συσσωρεύονται στο συνδετικό ιστό των χόνδρων. Η υπέρχρωση μπορεί να εμφανιστεί στο δέρμα, στα οστά, στους χόνδρους, στους οφθαλμούς και στα αυτιά, στο ενδοκάρδιο και τις βαλβίδες, καθώς και στους νεφρούς.³ Η συσσώρευση του ομογεντισικού οξέος προκαλεί σοβαρές αλλοιώσεις στη σπονδυλική στήλη καθώς και στις αρθρώσεις γονάτων, ισχίων και ώμων.

Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι διαγνώστηκε σε αιγυπτιακή μούμια του 1500 π.Χ.⁴ Στις Η.Π.Α. εμφανίζεται με συχνότητα 1/1.000.000. Αναφέρεται με μεγάλη συχνότητα εμφάνισης στη Σλοβακία⁵ και στη Δομινικανή Δημοκρατία⁶. Εμφανίζεται σε όλες τις φυλές και με ίση συχνότητα στα δύο φύλα, αλλά αναφέρεται ως βαρύτερη στους άνδρες.⁷ Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αναφορές για τη συχνότητα της πάθησης αυτής.

Η διάγνωση τίθεται από την καστανόμαυρη χροιά που αποκτούν τα ούρα κατά την παραμονή τους στον ατμοσφαιρικό αέρα. Επίσης, κατά την αναγωγή με χλωριούχο σίδη-

ρο αποκτούν γαλαζοπράσινο χρώμα, ενώ γίνονται καστανά με προσθήκη αντιδραστηρίου του Benedict. Συνήθως για τη διάγνωση δεν απαιτείται χρωματογραφία των ούρων σε λεπτή στιβάδα, που αποτελεί την πιο ειδική μέθοδο.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

Στην περίπτωσή μας, άνδρας 62 ετών την εποχή του πρώτου χειρουργείου, προσήλθε για εκτίμηση στο νοσοκομείο μας λόγω επίμονου άλγους στο δεξιό ιαχίο και στα γόνατα. Η λήψη του ιστορικού δεν μας έδωσε κάποια χρήσιμα στοιχεία διότι ο ασθενής δεν έπασχε από κάποια χρόνια νόσο, δεν λάμβανε φάρμακα σε χρόνια βάση, δεν ήταν καπνιστής και δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο οικογενειακό ιστορικό. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το επάγγελμά του. Εργαζόταν για 40 χρόνια σε σταθμό ανεφοδιασμού καυσίμων. Δεν ήταν δυνατή η λήψη γενετικού υλικού από συγγενικά πρόσωπα ώστε να διαγνωστεί εξωγενής ωχρονοσική αρθροπάθεια. Βιβλιογραφικές αναφορές υπάρχουν μόνο για 2 περιπτώσεις εξωγενούς ωχρόνοσης και αφορούσαν μόνο στο δέρμα και καμία για

ΑΜΦΟΤΕΡΟΠΛΕΥΡΗ ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΛΙΚΗ ΑΡθΡΟΠλΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΙΟΥ ΣΕ ΩΧΡΟΝΟΣΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΑ || -157-

Πίνακας
Βιβλιογραφικές αναφορές

Άρθρο	‘Enos	Ηλικία/Φύλο	Άρθρωση	Τύπος πρόθεσης	Follow Up	Αποτελέσματα
Konttinen et al.	1989	58/Α	2 γόνατα	Χωρίς τσιμέντο	—	Καλά
Carrier and Harri.	1990	70/Α	2 γόνατα και ισχία	—	—	Βελτίωση
Ramsperger et al.	1994	57/Α	Αριστερό γόνατο	—	—	—
Aydogdou et al.	2000	48/Α	Αριστερό γόνατο	Χωρίς τσιμέντο	4 χρόνια	Καλά
Demir.	2003	70/Α	2 γόνατα	Χωρίς τσιμέντο	14 μήνες	Καλά
Moslovac et at.	2003	70/Α	2 γόνατα και ισχία	Με τσιμέντο	7 χρόνια	Άριστα
Fisher and Davis.	2004	69/Α	2 γόνατα και ισχία	—	5 χρόνια	Βελτίωση
Spencer et al.	2004	53/Θ	2 γόνατα	—	7 χρόνια	Καλά
Kotela et al.	2008	59/Α	2 γόνατα	Με τσιμέντο	—	Καλά
Kefeli et al.	2008	60/Θ	2 γόνατα	Με τσιμέντο	10 μήνες	Καλά
Araki et al.	2009	56/Α	2 γόνατα	Χωρίς τσιμέντο	—	Καλά
Babak Siavashi et al.	2009	54/Θ	Δεξιό ισχίο	Με τσιμέντο	—	—
Fontao – Fernandez et al.	2010	68/Θ	Αριστερό γόνατο	—	—	Καλά
Abimbola et al.	2011	48/Α	Αριστερό γόνατο	Με τσιμέντο	2 χρόνια	Άριστα
Varvitsiotis et al.	2014	55/Α	2 ώμοι	—	6 χρόνια	Καλά
A.Malakasi et al.	2012	77/Α	Δεξιό γόνατο	Με τσιμέντο	—	Καλά
Mehmet Ali Acar et al.	2013	62/Θ	Δεξιό ισχίο και αριστερό γόνατο	Ισχίο με τσιμέντο και γόνατο χωρίς τσιμέντο	18 μήνες	Καλά
Ramadan et al.	2013	69/Α	2 γόνατα	Με τσιμέντο	1 χρόνο	Άριστα

-157-

E.E.X.O.T., Τόμος 66, Τεύχος 4, 2015 || -158-

ωχρονοσική αρθροπάθεια.⁸ Κατά την κλινική εξέταση εμφάνισε έντονο άλγος κατά την κάμψη και έκταση του γόνατος, με εικόνα ενδαρθρικής συλλογής μικρής ποσότητας υγρού, με πλήρη κάμψη και χωρίς έλλειμμα έκτασης. Εμφάνιζε άλγος κατά την έσω και έξω στροφή στο δεξιό ισχίο. Εκ του ακτινολογικού ελέγχου προέκυψε οστεοαρθρίτιδα στο δεξιό γόνατο με μείωση του έσω διαμερίσματος και παρατηρήθηκαν οστεοφυτικές αλλοιώσεις στην επιγονατίδα. Επίσης, εμφανίζονται εκτεταμένες αλλοιώσεις στο αριστερό γόνατο σε μεγαλύτερο βαθμό, τουλάχιστον ακτινολογικό, αλλά με ηπιότερη κλινική εικόνα (Εικόνα 2). Εμφανίζεται επίσης εκτεταμένη οστεοαρθρίτιδα δεξιού ιαχίου (Εικόνα 3).

Ο ασθενής προγραμματίστηκε για χειρουργική επέμβαση ολικής αρθροπλαστικής γόνατος. Κατά τη διάρκεια του χειρουργείου και ευθύς μετά τη χειρουργική προσπέλαση του γόνατος, παρατηρήσαμε σκουρόχρωμο χρωματισμό του θυλάκου, των οστικών χόνδρων, του τένοντα του τετρακεφάλου και των μηνίσκων. Η σπάνια αυτή εικόνα, ε-

πονομαζόμενη από πολλούς ως «Ασθένεια των μαύρων οστών» (Black Bone Disease), συνοδεύεται από εκτεταμένη καταστροφή λόγω αρθρίτιδας των μηριαίων κονδύλων και του κνημιαίου Plateu. Προχωρήσαμε σε ολική αρθροπλαστική επιφανείας και στείλαμε για ιστολογική εξέταση οστικά τεμάχια και μηνίσκους (Εικόνα 4).

Η ιστολογική εξέταση επιβεβαίωσε την κλινική διάγνωση. Πρόκειται για ωχρονοσική αρθροπάθεια ή αλκαπτονουρία. Η επιβεβαίωση ήρθε και από την εξέταση των ούρων του ασθενή, των τεμαχίων του αρθρικού υμένα, των μηνίσκων και των οστικών τεμαχίων (Εικόνα 5), καθώς και της εξέτασης αρθρικού υγρού από το γόνατο (Εικόνα 6). Στην περαιτέρω κλινική εξέταση του ασθενούς, εντοπίστηκε σκούρος χρωματισμός των οφθαλμών, σημείο χαρακτηριστικό της αλκαπτονουρίας (Εικόνα 7).

Μετά τη μετεγχειρητική αποκατάσταση του ασθενή, προγραμματίσαμε την ολική αρθροπλαστική στο δεξιό ισχίο, η οποία πραγματοποιήθηκε 3 μήνες μετά την επέμβαση στο γόνατο, με μεγάλη επιτυχία και στις δύο περιπτώσεις (Εικόνες 8, 9). Μετά από 6 μήνες πραγματοποιήθηκε ολική αρθροπλαστική στο αριστερό γόνατο επίσης επιτυχημένη (Εικόνα 10). Είναι εξαιρετικά σπάνιο ένας ασθενής που πάσχει από αλκαπτονουρία να υποβληθεί σε τρείς ολικές αρθροπλαστικές χωρίς να έχει τεθεί η διάγνωση προεγχειρητικά. Αυτό το γεγονός καθιστά μεγάλου ενδιαφέροντος τη συγκεκριμένη περίπτωση.

FOLLOW UP

Κατά τη διάρκεια των επανεξετάσεων (follow-up) του ασθενούς δύο χρόνια από την πρώτη ολική αρθροπλαστική γόνατος, ενάμιση χρόνο μετά την ολική αρθροπλασική ισχίου και ένα χρόνο από τη δεύτερη ολική αρθροπλαστική γόνατος, τα κλινικά και ακτινολογικά αποτελέσματα είναι άριστα. Ο ασθενής περπατάει φυσιολογικά και χωρίς τη βοήθεια βακτηρίας, έχει πλήρη κάμψη και έκταση των γονάτων και πλήρη κίνηση του ισχίου, χωρίς να παραπονιέται για πόνο κατά την κάμψη, έσω και έξω στροφή. Δεν παρουσιάζει ανισοσκελία και δεν αναφέρει πόνο κατά τις καθημερινές του δραστηριότητες (Εικόνα 11).

-158-

ΑΜΦΟΤΕΡΟΠΛΕΥΡΗ ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΓΟΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΛΙΚΗ ΑΡθΡΟΠλΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΙΟΥ ΣΕ ΩΧΡΟΝΟΣΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΑΘΕΙΑ || -159-

Εικόνα 9. Ολική Αρθροπλαστική Ισχίου. Φαίνεται ο Σκουρόχρωμος Χρωματισμός της Μηριαίας Κεφαλής και της Κοτύλης

Εικόνα 10. Ολική Αρθροπλαστική Αριστερού Γόνατος. Φαίνεται η Χαρακτηριστική Σκουρόχρωμη Εικόνα των Αρθρικών Επιφανειών

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Η ωχρονοσική αρθροπάθεια, συχνή έκφραση ms αλκαπτονουρίας, είναι μια εξαιρετικά σπάνια μεταβολική νόσος και ορίζεται ως η αυτοσωματική υπολειπόμενη κληρονομική έλλειψη του ηπατικού ενζύμου οξειδάσης του ομογεντισικού οξέος.

Οι αλκαπτονουρικοί ασθενείς είναι συνήθως ασυμπτωματικοί στην παιδική και νεανική ηλικία^9,10,11, αν και η υπέρχρωση των ούρων μπορεί να παρατηρηθεί και στην παιδική ηλικία¹². Το 25% των ατόμων με αλκαπτονουρία δεν εμφανίζει σκουρόχρωμα ούρα, γι’ αυτό και πολλοί ασθενείς με ωχρονοσία παραμένουν αδιάγνωστοι μέχρι την ενήλικη ζωή. Η ανεπάρκεια της σουκράσης – ισομαλτάσης¹³ και ο νεογνικός υπερπαραθυρεοειδισμός μπορεί να συγκληρονομούνται με την αλκαπτονουρία. Η ωχρονοσία μπορεί να είναι και εξωγενής, οφειλόμενη σε διάφορες βλαπτικές ουσίες, όπως η φαινόλη, η τρινιτροφαινόλη, το βενζένιο και η υδροκινόνη. Στην εξωγενή ωχρονοσία η παρατηρούμενη στην αλκαπτονουρία αρθροπάθεια απουσιάζει.

Η ωχρονοσική αρθροπάθεια παρουσιάζεται συνήθως την

3^η και 4^η δεκαετία της ζωής και είναι βαρύτερη στους άνδρες. Αναφέρεται ότι τα κλινικά σημεία της αλκαπτονουρικής ωχρόνοσης καθυστερούν και δεν εμφανίζονται πριν την τέταρτη δεκαετία της ζωής, διότι με τα χρόνια η κάθαρση μέσω των νεφρών του ομογεντισικού οξέος μειώνεται.¹⁴ Ήπια, και πολύ σπάνια εκτεταμένη, ωχρονοσική αρθροπάθεια έχει αναφερθεί και στα παιδιά. Οι πιο συνήθεις εκδηλώσεις της είναι η διάχυτη ασβέστωση του μεσοσπονδυλίου δίσκου με στένωση του μεσάρθριου διαστήματος και ειδικού τύπου αρθροπάθεια του αξονικού σκελετού και των περιφερικών αρθρώσεων. Περιφερική αρθρίτιδα παρατηρείται σε όλους σχεδόν τους ασθενείς με την πάροδο της ηλικίας.^15,16 Αρχικά εμφανίζεται στα χέρια, τις πηχεοκαρπικές, τα ιοχία, τα γόνατα και τους ώμους και εκδηλώνεται με πόνο, περιορισμό της κινητικότητας και ύδραρθρο. Αναφέρεται εμφάνιση κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου, η οποία μπορεί να είναι και η πρώτη εκδήλωση της νόσου¹⁷, καθώς και αυτόματη ρήξη τενόντων, επίσης ως πρώτη εκδήλωση της νόσου¹⁸.

Εκτός του μυοσκελετικού συστήματος υπάρχουν αναφορές για προσβολή και άλλων συστημάτων όπως το καρδιαγγεια-

Εικόνα 11. Ολική Αρθροπλαστική Ισχίου και Γονάτων

-159-

E.E.X.O.T., Τόμος 66, Τεύχος 4, 2015 || -160-

κό σύστημα, με εμφάνιση δευτεροπαθούς ασβέστωσης της αορτικής βαλβίδας¹⁹ η οποία μπορεί να είναι τόσο σοβαρή, ώστε να απαιτήσει επείγουσα αντικατάστασή της²⁰, στένωση της αορτής^21,22,23 και ισχαιμική καρδιοπάθεια, η οποία οδηγεί σε έμφραγμα του μυοκαρδίου. Επίσης, υπάρχουν αναφορές για προσβολή του ουροποιητικού συστήματος με εμφάνιση διόγκωσης και λιθίασης του προστάτη, νεφρολιθίασης, νεφρικής ανεπάρκειας -συνήθως σε όψιμα στάδια^24,25-, καθώς και του αναπνευστικού συστήματος με εμφάνιση ξηρότητας στο φάρυγγα, δυσφαγίας και δύσπνοιας.

Είναι μια πάθηση για την οποία δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ειδική θεραπεία.²⁶ Η συνιστώμενη θεραπεία είναι η μείωση λήψης φαινυλαλανίνης και τυροσίνης και αύξηση λήψης ασκορβικού οξέος.

Η καταστροφή των χόνδρινων επιφανειών των αρθρώσεων είναι εκτεταμένη και εμφανίζεται από νεαρή ηλικία, με αποτέλεσμα ο ασθενής να οδηγείται συχνά σε ολική αρθροπλαστική σε ηλικία μικρότερη των 60. Η ολική αρθροπλαστική αποτελεί και τη μοναδική λύση, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής αυτών των ασθενών.

Οι αναφορές σε ολική αρθροπλαστική σε δημοσιευμένες περιπτώσεις ωχρονοσικής αρθροπάθειας παρουσιάζουν αποτελέσματα εξίσου καλά με τις περιπτώσεις ασθενών με οστεοαρθρίτιδα χωρίς ωχρόνοση. Επειδή, όμως, έχουν μόνο δημοσιευμένες αναφορές σε μεμονωμένες περιπτώσεις, δεν υπάρχουν κατευθυντήριες γραμμές για την ολική αρθροπλαστική σε ασθενείς με ωχρονοσική αρθροπάθεια (Πίνακας).²⁷Στη βιβλιογραφία λίγες είναι οι μελέτες που αφορούν στην πρόωρη χαλάρωση της αρθροπλαστικής σε ασθενείς με ωχρονοσική αρθροπάθεια. Στην έρευνά μας στη βιβλιογραφία, δεν υπάρχουν αναφορές σε περιπτώσεις αναθεώρησης αρθροπλαστικών γόνατος ή ιαχίου. Οι Spencer et al. αναφέρουν ότι δεν αντιμετώπισαν επιπλοκές μετά την πραγματοποίηση ολικής αρθροπλαστικής σε 11 αρθρώσεις σε 3 ασθενείς που διαγνώστηκαν με ωχρονοσική αρθροπάθεια.²⁸Αναφέρουν ότι δεν παρουσιάστηκε χαλάρωση της πρόθεσης ή οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα στα 12 χρόνια follow up.²⁸ Βέβαια, στο φάσμα των μεταβολικών παθήσεων των οστών, αναφέρεται μια πιθανή αύξηση των περιστατικών με πρώιμη χαλάρωση μιας αρθροπλαστικής.^29,30 Στη δική μας έρευνα στη βιβλιογραφία, δεν βρήκαμε καμία αναφορά σε πρώιμη χαλάρωση ολικής αρθροπλαστικής γόνατος ή ισχίου.

Στην περίπτωσή μας, ο ασθενής αναφέρει εντυπωσιακή βελτίωση της ποιότητας της ζωής του μετά από τις δύο επεμβάσεις στο γόνατο και στο ισχίο. Καθώς δεν αναφέρονται καταγεγραμμένες αντενδείξεις και περιπτώσεις πρόωρης χαλάρωσης αρθροπλαστικών σε τέτοιους ασθενείς, η ολική αρθροπλαστική αποτελεί τη μοναδική επεμβατική θεραπεία. Η εμπειρία που αποκτήσαμε μετά από τις τρεις αρθροπλαστικές που πραγματοποιήσαμε στην περίπτωσή μας, το επιβεβαιώνει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Virchow R. Ein Fall von allgemeiner Ochronose der Knorpel und knor- pelahnlichen Theile. Virchows Arch [Pathol Anat] 1866;37:212-9.
Garrod AE. The incidence of alkaptonuria: a study in chemical individuality. Lancet 1902;11:1616-20.
Babak Siavashi*, Mohammad J Zehtab and Ehsan Pendar. Ochronosis of hip joint; a case report. Cases Journal 2009, 2:9337
identification of homogentisic acid pigment in an ochronotic Egyptian mummy. Science 1977;19 7:566-8
O’Brien WM, La Du BN, Bunim JJ. Biochemical, pathologic and clinical aspects of alcaptonuria, ochronosis and ochronotic arthropathy: a review of world literature (1584-1962). Am J Med 1963;34:813-38.

Stenn Ff, Milgram JW, Lee SL, Weigand RJ, Veis A. Biochemical identification

Milch RA. Studies of alcaptonuria: inheritance of 47 cases in eight highly inter-related Dominican kindreds. Am J Hum Genet 1960;12:76- 85.
Harrold Aj. Alkaptonuric arthritis. J Bone Joint Surg Br. 1956 May;38- B(2):532-538.
Fisher AA. Exogenous ochronosis from hydroquinone bleaching cream. Cutis 1998;62:11-12
Cooper PA. Alkaptonuria with ochronosis. Proc R Soc Med 1951 ;44:917.
Bunim JJ, McGuire JS Jr, Hilbish TF, et al. Alcaptonuria, Clinical Staff Conference at the National Institutes of Health. Ann Intern Med 1957;47:1210.
Minno AM, Rogers JA. Ochronosis: report of a case. Ann Intern Med 1957;46:179.
H. Al-Mefraji Alkaptonuria in a 5-year-old boy in Iraq. Eastern Mediterranean Health Journal, Vol. 14, No. 3, 2008
Garnica AD, Cerda JJ, Maenard D, et al. Alcaptonuria and sucra- seisomaltase deficiency in three offspring of a consanguineous marriage. Acta Vitaminol Enzymol 1981;3:157-69.
Alexander A. Fisher, Michael W. Davis, Alkaptonuric Ochronosis with Aortic Valve and Joint Replacements and Femoral Fracture, Clinical Medicine & Research Volume 2, Number 4: 209-215
O’Brien WM, Banfield WG, Sokoloff L. Studies on the pathogenesis of ochronotic arthropathy. Arthritis Rheum 1961;4:137.
Yules JH. Ochronotic arthritis: report of a case. Bull N Engl Med Center 1957;16:168.
Reddy Dr, Prasad VS. Alkaptonuria presenting lumbar disc prolapse: case report and review of literature. Spinal Cord, 1998 Jul;36(7):523-4
Manoj Kumar RV, Rajasekaran S. Spontaneous tendon ruptures in alkaptonuria. J Bone Joint Surg Br. 2003 Aug;85(6):883-6. PubMed PMID: 12931812
Mori S, Kawaguchi T, Kakinuma H, et al. Alcaptonuria: a case complicated with valvular heart disease and immunodeficiency. Intern Med 1994; 33: 512-516
Dereymaeker L, Van Parijs G, Bayart M, et al. Ochronosis and alkaptonuria: report of a new case with calcified aortic valve stenosis. Acta Cardiol 1990;45:87-92
Vavuranakis M, Triantafillidi H, Stefanadis C et al (1998) Aortic stenosis and coronary artery disease caused by alkaptonuria, a rare genetic metabolic syndrome. Cardiology 90:302-304
Gonzales ME. Alkaptonuric aortic stenosis a case report AAN A J 1999; 67: 145-51
Cercek M, Prokselj K, Kozelj M. Aortic valve stenosis in alkaptonuric ochronosis. J Heart Valve Dis, 2002;11:386-388
Venkataseshan VS, Chandra B, Graziano V, et al. Alkaptonuria and renal failure: a case report and review of the literature. Pathology. 1992; 5:464-471
Kazancioglu R et al. Alkaptonuria and renal failure: a case report. Journal of nephrology, 2004, 17(3):441-5
Smith R. Disorders of the skeleton. The Oxford textbook of Medicine (Eds. D Weatherall, J Ledingham and D Warrell). Oxford University Press 1996: 3085-6.
Ramadan Φzmanevra, M.D., Od^ Goran, M.D., Vasfi Karatosun, M.D., Izge Gbnal, M.D. Total knee arthroplasty in ochronosis: a case report and critical review of the literature. Eklem Hastalik Cerrahisi, 2013;24(3):169-172
Mehmet Kefeli, Yilmaz Tomak, Bilge Can, Sancar Baris. Arthroplasty for the treatment of joint degeneration caused by ochronosis in two cases. Acta Orthop Traumatol Turc 2008;42(2):139-144
Yilmaz A, Egilmez E. Knee Arthroplasty for ochronotic arthropathy. J Knee Surg. 2002; 15 (4): 231-2
Alexander A. Fisher, Michael W. Davis, Alkaptonuric Ochronosis with Aortic Valve and Joint Replacements and Femoral Fracture, Clinical Medicine & Research Volume 2, Number 4: 209-215

-160-

EEXOT
Τόμος 66, (4): 155-160, 2015

Ο Συντάκτης: Παναγιώτης Αδαμόπουλος

Δείτε Επίσης